Het is al van jongs af aan mijn lijfspreuk. Mijn held Rik Mayall sprak tot mijn verrassing deze zin jaren later ook letterlijk uit. Dat was tijdens zijn speech in 2008, net nadat hij een eredoctoraat van de University of Exeter heeft ontvangen. Het is bijzonder dat je qua levensvisie op een lijn ligt met je helden. Vrijheid moet dan echt het allerhoogste zijn.
Cry for freedom
Rik is helaas in 2014 overleden maar hij was niet de enige. Neem die andere held van mij, oud-president Reagan in zijn speech op 27 oktober 1964: ‘You and I have the abilty, the dignity and the right to make our own decisions and determine our own destiny.’ Aan deze speech denk ik sterk, als ik in 2010 op het dakterras zit van een hotel, op de rand van Oost-Berlijn. Vanaf deze plek kun je door het straat en -stadslicht nog steeds een duidelijk onderscheid maken tussen oost en west. Als een soort zichtbaar litteken, van de stil gevoerde oorlog om vrijheid. Het is muisstil op deze plek en daarom hoor ik in de verte het nummer ‘Cry for freedom’ van White Lion. Heel toepasselijk en ik weet op de dag van vandaag niet waar het precies vandaan kwam en waarom. Het maakt dat ene moment in ieder geval indringend. Het nummer symboliseert sindsdien mijn (van jongs af aan) historische interesse voor de DDR.
DDR
Op dat moment luisterend naar dat nummer, zie ik een stad dat voor kort nog het symbool (en ook de ultieme hoofdprijs) van de Koude oorlog was. West-Berlijn is in al die jaren een zeldzame oase van vrijheid, omringd door de kille DDR. Dat weer geleid door de nog killere Sovjet marionetten Ulbricht en Honecker. Dit ‘arbeidersparadijs’ ontstaat amper vier jaar na WO II, waarin juist de ultieme strijd om vrijheid was gevoerd. Ja, dat is inderdaad bizar, want de uit de puinhopen van WOII opgerichte DDR, heeft echt helemaal niets met vrijheid te maken. Met de zware greep van de regering op alle aspecten van het leven en met de Stasi als een van de beruchtste geheime diensten ter wereld overal op de loer, ontstaat er al snel een situatie dat zelfs een naast familielid je kan verraden. Want dan ben je een goed burger, en krijg je privileges.
Kennedy
De zelfbenoemde socialistische heilstaat, wordt het paradepaardje van de Sovjet Unie. Met zogenaamde gelijke kansen voor iedereen, is het in werkelijkheid een naargeestige totalitaire staat. Het kent echter één vrije enclave, West-Berlijn. En daar arriveert President Kennedy in juni 1963. zo’n twee jaar na de bouw van de muur (en vijf maanden voordat hij wordt vermoord). Als hij de muur aanschouwt, is hij oprecht emotioneel. In 1961 is deze waanzin in een nacht begonnen met een rol prikkeldraad en zijn complete families sindsdien direct gescheiden van elkaar, Achter de inmiddels metershoge muur, hebben de ingesloten bewoners van West-Berlijn met zijn komst weer hoop en zeer hoge verwachtingen. Met deze druk voelend, kijkt hij zijn speech nog eens door en vindt hij het uiteindelijk best mager waar zijn eigen tekstschrijvers mee aan komen.
Ich bin ein Beliner
Zij hebben namelijk juist een uiterst voorzichtige tekst geschreven, vooral bedoeld de spanningen met de Sovjets niet te verergeren of te vergroten. Kennedy zucht heel diep en vindt de tekst niet acceptabel. Dus schrijft hij vervolgens de historische speech zelf maar. Daarin spaart hij juist het communisme zeker niet. Zijn uitgangspunt in de speech wordt de uitspraak ‘Ik ben inwoner van Rome’. Dat was in het Romeinse rijk een uiting van trots. Hij legt hiermee de basis voor de de beroemde zin ‘Ich bin ein Berliner’. Kennedy zegt in die eigen geschreven, en (nog steeds) legendarische speech bij de Berlijnse Muur, wijze dingen en waar het op staat. ‘Freedom is indivisible, and when one man is enslaved, all are not free.’ Over de muur zegt hij: ‘For it is, as your Mayor has said, an offense not only against history but an offense against humanity,’ Spijker. Kop. Want nooit meer, zeggen we tegen elkaar na WO II. Vrijheid moet bewaakt worden. Maar vervolgens wordt er een muur om heen gezet. Dat rijmt niet met het doel en is historisch fout. Think about it,
Geschiedenis herhaalt zich
Heel symbolisch is achteraf mijn meest recente bezoek aan Berlijn geweest. Net ten tijde van de festiviteiten rond 30 jaar verdwijnen van de Muur. In die dagen, heb ik bewust het gevoel van de DDR opgezocht, Zo verbleef ik onder anderen in een voormalige Honneckerflat. En in dit hedendaagse Oost-Berlijn, besef ik des te meer dat de DDR de mensheid wederom heeft laten zien dat vrijheid kwijtraken heel simpel en snel kan gaan, dat de meerderheid dat te laat realiseert en dat het terugwinnen altijd een strijd van veel langere adem is. Dat hebben we de afgelopen twee jaar kunnen ervaren en is nog steeds actueel. Geschiedenis herhaalt zich, leren we al vroeg op school, Maar die les kan niet vaak genoeg worden herhaald. Koester je vrijheid
